විද්‍යාඥයන් ගණන් බලා ඇති ආකාරයට පෘථිවියේ ඔක්සිජන් නිෂ්පාදනයෙන් 50-80% පැමිණෙන්නේ සාගරයෙන්.
මෙම නිෂ්පාදනයේ වැඩි හරියක් සාගර ප්ලවාංග වලින් - ප්ලාවිත ශාක, ඇල්ගී සහ ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය කළ හැකි සමහර බැක්ටීරියා වලින් වේ. සාගරයේ ජීවත්වන මෙම ශාක ප්‍රභාසංස්ලේෂණයේ අපද්‍රව්‍යයක් ලෙස අණුක ඔක්සිජන් නිකුත් කරයි එක් විශේෂයක් වන Prochlorococcus යනු පෘථිවියේ ඇති කුඩාම ප්‍රභාසංස්ලේෂක ජීවියා වේ. නමුත් මෙම කුඩා බැක්ටීරියාව අපගේ සමස්ත ජෛවගෝලයේ ඔක්සිජන් වලින් 20% ක් පමණ නිපදවයි. එය භූමියේ ඇති සියලුම නිවර්තන වැසි වනාන්තරවලට වඩා ඉහළ ප්‍රතිශතයකි. Prochlorococcus පෘථිවියේ වඩාත්ම බහුල ප්‍රභාසංස්ලේෂක ජීවියා ලෙස කීර්තියක් අත්කර ගෙන ඇත. ජාතික භූගෝලීය ගවේෂකයෙකු වන වෛද්‍ය සිල්වියා ඒ. අර්ල් ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ අප ගන්නා සෑම හුස්ම පහෙන් එකකටම මෙම ජීවියා ඔක්සිජන් ලබා දෙන බවයි.
ෆයිටොප්ලැන්ක්ටන්ට සයනොබැක්ටීරියා, කොළ ඇල්ගී, ඩයැටම් සහ ඩයිනෝෆ්ලැජැලේට් මිට අමතරව ඔක්සිජන් නිපදවීමට සහාය දේ. මෙිවා මිනිස් ඇසට නොපෙනෙන තරම් කුඩා වුවද, බොහෝ ඇල්ගී එකට එකතු වූ විට ඒවා හරිත සාගර බෑවුමක් සේ පෙනේ. අපට නොපෙනෙන හුස්ම සහ අප යැපෙන ඔක්සිජන් බොහෝ දුරට සපයනු ලබන්නේ මෙි නොපෙනෙන මුහුදු ජීවීන්ගේ විශාල හමුදාවක් විසිනි.
සාගරයේ නිපදවන ඔක්සිජන් ප්‍රතිශතය ගණනය කිරීම දුෂ්කර වන්නේ එම ප්‍රමාණය නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන බැවිනි. ප්‍රභාසංශ්ලේෂණ ප්ලවාංග සොයා ගැනීමට සහ සාගරයේ සිදුවන ප්‍රභාසංශ්ලේෂණ ප්‍රමාණය තක්සේරු කිරීමට විද්‍යාඥයින්ට චන්ද්‍රිකා නිරූපණ භාවිතා කළ හැකි නමුත් චන්ද්‍රිකා නිරූපණයට සම්පූර්ණ කතාවම කිව නොහැක. කාලානුරූපව හා ජලයේ පෝෂක බර, උෂ්ණත්වය සහ වෙනත් සාධකවල වෙනස්වීම් වලට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ප්ලවාංග ප්‍රමාණය වෙනස් වේ. අධ්‍යයනවලින් හෙළි වී ඇත්තේ නිශ්චිත ස්ථානවල ඇති ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය දවසේ වේලාව හා වඩදිය බාදිය සමඟ වෙනස් වන බවයි.
හැබැයි ඔබ මතක තියා ගන්නම ඕන කාරණය තමයි සාගරය, පෘථිවියේ අවම වශයෙන් 80% ක් ඔක්සිජන් නිපදවුව ද, දළ වශයෙන් එම ප්‍රමාණයෙන් අඩක් සමුද්‍ර ජීවීන් විසින් පරිභෝජනය කරනවයි කියන එක. ගොඩබිම සිටින සතුන් මෙන්, සමුද්‍ර සතුන් ද හුස්ම ගැනීමට ඔක්සිජන් භාවිතා කරන අතර ශාක හා සතුන් යන දෙකම සෛලීය ශ්වසනය සඳහා ඔක්සිජන් භාවිතා කරත්.
ඉතිං මෙි අනර්ඝ හා මිනිසාව ජීවත් කරවන මහ මුහුද එක එක රටවල මෝඩ හෙට ගැන නොහිතන අමන දේශපාලකයො විනාශ කරනවනමි ඒකෙ වගකීම ගන්න ඕන ඒ මිනිස්සු නෙවි.
ඒ මිනිස්සුන්ව පත්කරපු හෙටක් ගැන නොහිතන ඒ රටෙි ජනතාව.
https://www.nationalgeographic.org/.../save-the-plankton.../
https://oceanservice.noaa.gov/facts/ocean-oxygen.html
සටහන : උපාලි ජයසිංහ